Όταν ακούμε τον όρο «υψηλή νοημοσύνη», οι περισσότεροι φανταζόμαστε ένα παιδί που λύνει περίπλοκα προβλήματα μαθηματικών ή διαβάζει βιβλία που είναι για μεγαλύτερα παιδιά. Στην πραγματικότητα όμως, η υψηλή νοημοσύνη είναι ένα πολυδιάστατο φαινόμενο, ένα μίγμα γνωστικής υπεροχής, αυξημένης συναισθηματικής ευαισθησίας και συχνά, μιας δυσκολίας να ενταχθεί κανείς σε ένα σύστημα που «δουλεύει» με μέσους όρους.
Zούμε σε μια εποχή όπου τα παιδιά δείχνουν να ωριμάζουν πιο γρήγορα, σκέφτονται βαθύτερα και «διαβάζουν» τους ενήλικες με αξιοσημείωτη οξυδέρκεια. Πολλοί γονείς παρατηρούν ότι τα παιδιά τους «τα πιάνουν όλα», ακόμα και πράγματα που ποτέ δεν τους ειπώθηκαν άμεσα.
Όμως, η υψηλή νοημοσύνη δεν είναι πάντα συνώνυμο της ευκολίας, ούτε για το παιδί, ούτε για το οικογενειακό ή σχολικό του περιβάλλον. Ειδικά όταν συνοδεύεται από αυξημένη χειριστικότητα, τα όρια γίνονται θολά και οι ρόλοι συχνά αντιστρέφονται.
Πλεονεκτήματα της υψηλής νόησης:
- Γρήγορη μάθηση και επεξεργασία πληροφοριών. Τα παιδιά με υψηλό δείκτη νοημοσύνης συλλαμβάνουν νέες έννοιες με λιγότερες επαναλήψεις.
- Πλούσιο λεξιλόγιο και αφηρημένη σκέψη. Μπορούν να συζητήσουν φιλοσοφικά ερωτήματα ή να κατανοήσουν μεταφορές πολύ νωρίτερα από τους συνομηλίκους τους.
- Δημιουργικότητα και ευρηματικότητα. Συνθέτουν ιδέες από διαφορετικά πεδία, επινοούν δικούς τους τρόπους επίλυσης προβλημάτων.
- Αναπτυγμένη συναισθηματική νοημοσύνη (σε αρκετές περιπτώσεις). Διακρίνουν συναισθήματα στους άλλους και προσπαθούν να ερμηνεύσουν τη συμπεριφορά τους.
- Έντονη παρατηρητικότητα και διορατικότητα. Εντοπίζουν ασυνέπειες στον λόγο ή στις πράξεις των ενηλίκων, γεγονός που τους δίνει ψυχολογικό «πλεονέκτημα».
Μειονεκτήματα και προκλήσεις:
- Ανία και αποστροφή προς την τυπική σχολική ρουτίνα. Βαριούνται εύκολα, χάνουν το ενδιαφέρον τους και γίνονται διασπαστικά.
- Δυσκολία στην κοινωνική ένταξη. Δεν βρίσκουν κοινά σημεία με τους συνομηλίκους και πολλές φορές νιώθουν «διαφορετικά» ή «μοναχικά».
- Τελειομανία και φόβος αποτυχίας. Αποφεύγουν δραστηριότητες όπου δεν θα είναι εξαιρετικοί, φοβούμενοι την έκθεση.
- Υπερανάλυση και υπαρξιακό άγχος. Έχουν σκέψεις δυσανάλογες με την ηλικία τους (π.χ. για τον θάνατο, το νόημα της ζωής, τη δικαιοσύνη).
- Χειριστικότητα. Χρησιμοποιούν την εξυπνάδα τους για να ελέγχουν καταστάσεις ή συναισθήματα άλλων. Συχνά δοκιμάζουν τα όρια των γονιών τους, γνωρίζοντας πώς να φέρουν τα πράγματα στα μέτρα τους.
Τι αλλάζει στις μέρες μας;
Τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε μια γενικότερη επιτάχυνση στη γνωστική ανάπτυξη: τα παιδιά σήμερα έχουν πρόσβαση σε περισσότερα ερεθίσματα, έρχονται σε επαφή με την τεχνολογία από τη βρεφική ηλικία και μεγαλώνουν σε ένα περιβάλλον όπου η πληροφόρηση δεν έχει όρια.
Ωστόσο, μαζί με αυτή την «πρόωρη ωριμότητα» αυξάνεται και η ικανότητα για χειριστική σκέψη:
- Τα παιδιά καταλαβαίνουν πότε «συμφέρει» να δείξουν αδυναμία.
- Δοκιμάζουν τα όρια με έξυπνους τρόπους.
- Διαισθάνονται τις ενοχές ή τις αμφιβολίες των γονιών και τις χρησιμοποιούν για να πάρουν αυτό που θέλουν.
Αυτό δεν είναι κακή πρόθεση, αλλά αποτέλεσμα ενός νου που «τρέχει πιο γρήγορα» από τη συναισθηματική του ωρίμανση. Αν δεν τεθούν σαφή όρια και δεν ενισχυθεί η συναισθηματική καλλιέργεια, η ευφυΐα αυτή μπορεί να στραφεί εναντίον του ίδιου του παιδιού.
Ποια είναι η πρόκληση για εμάς;
Το στοίχημα δεν είναι να «χαλιναγωγήσουμε» την εξυπνάδα τους, αλλά να τη συνδέσουμε με αυτορρύθμιση, ενσυναίσθηση και υπευθυνότητα. Το παιδί δεν πρέπει απλώς να είναι έξυπνο, αλλά και σοφό στο πώς χρησιμοποιεί την εξυπνάδα του.
Ως λογοθεραπευτής, ειδικός παιδαγωγός και σύμβουλος γονέων, συχνά βρισκόμαστε μπροστά σε παιδιά που έχουν τρομακτική εσωτερική δύναμη, αλλά δεν ξέρουν ακόμα πώς να τη διαχειριστούν. Το καθήκον μας είναι να τα βοηθήσουμε να συνδέσουν το μυαλό με την καρδιά.
Η συμβουλευτική γονέων και η συνεργασία με ειδικούς μπορούν να προσφέρουν καθοδήγηση στο πώς θα αξιοποιηθούν τα δυνατά στοιχεία, χωρίς να καταπιεστεί η ψυχή του παιδιού.
Η υψηλή νοημοσύνη μπορεί να είναι ένα σπάνιο χάρισμα, αλλά χωρίς την κατάλληλη φροντίδα, μπορεί να γίνει φορτίο. Ας δούμε αυτά τα παιδιά όχι μόνο ως «μυαλά», αλλά ως ολόκληρους μικρούς ανθρώπους που διψούν για νόημα, επαφή και αποδοχή.
Ενημερωθείτε σήμερα!
Όσο πιο νωρίς ανιχνευθεί µια δυσκολία τόσο πιο εύκολη και αποτελεσματική θα είναι η αντιμετώπισή της.
Κλείστε ραντεβού
